Get Adobe Flash player

 

 

Jolanta Bartodziej

 

Wady wymowy  -

przyczyny  i  zapobieganie

 

 

„ Słuchajmy wyraźniej. Mowa przyjdzie wtedy nam ze szczególną uwagą…”

 

 

 

Mowa bardzo intensywnie kształtuje się w najwcześniejszym okresie dzieciństwa.  Prawidłowo słyszące i normalnie  rozwijające  się dziecko przyswaja  sobie mowę  w  ciągu pierwszych  5 – 6 lat  życia. To właśnie wtedy dziecko zadaje mnóstwo pytań, tworzy niezwykłe opowieści, wzbogaca ilościowo i jakościowo swój słownik, operuje rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami i zaimkami.

W dzisiejszych czasach okazuję się, że coraz więcej dzieci wadliwie wymawia podstawowe dźwięki mowy. Największą grupę problemów w rozwoju mowy tworzą wady artykulacyjne nazywane dyslalią. Są to nieprawidłowości w wymawianiu jednej lub kilku głosek.

W obrębie dyslalii wyróżniamy różnego rodzaju seplenienia, rerania, mowę bezdźwięczną, kappacyzm, gammacyzm i inne odchylenia od normalnej artykulacji. Nie każde jednak odstępstwo od ogólnopolskiej normy wymawianiowej jest wadą wymowy. Nie należy też mylić wady wymowy z mową  gwarową. oraz błędów wymowy, które wynikają z pewnych nawyków wypowiadania się .

Do wad wymowy nie zaliczamy  nieprawidłowości artykulacyjnych wynikających z nieukończonego rozwoju mowy ( do 6-7 r.ż ). Dotyczy to sytuacji, gdy dziecko zastępuje głoski, których jeszcze nie potrafi wypowiedzieć - innymi, łatwiejszymi, których nie zniekształca, Są to typowe cechy wymowy dziecięcej, które są normalnym przejawem jej niedojrzałości,

Każda głoska ma swój czas, więc dziecko  cztero, pięcioletnie ma prawo opuszczać, przestawiać

i zamieniać głoski na łatwiejsze. Nie może natomiast  - bez względu na wiek ich deformować, np. wymawiać międzyzębowo czy  bocznie ( seplenienie międzyzębowe, seplenienie boczne ).

Dzieci 6 letnie, które kończą edukację przedszkolną i idą do szkoły powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania poprawne pod względem logicznym oraz pod względem gramatyki i składni.

 

 

Dlaczego powstają  wady wymowy?


Przyczyną powstawania wad wymowy są najczęściej :

  • deficyt słuchu fizjologicznego (zakłócenia w  artykulacji, melodii, intonacji),
  • nieprawidłową budowę aparatu mowy (rozszczep podniebienia, warg, zbyt duży lub mały
  • język, skrócone  wędzidełko podjęzykowe, wady zgryzu ),
  • częste infekcje górnych dróg oddechowych i  przerost trzeciego migdałka, powodują oddychanie przez usta. W konsekwencji wpływa to na osłabienie  sprawności mięśni języka, warg, podniebienia miękkiego, których  praca jest niezbędna do artykulacji.  Dziecko, które źle oddycha, gorzej mówi.
  • dysfunkcję słuchu fonematycznego (odpowiadającego za procesy analizy i syntezy słuchowej, które są niezbędne do nauki czytania).
  • nieprawidłowe połykanie. Dziecko, które przez długi czas było karmione butelką, ssało smoczek, zamiast skórek od chleba dostawało np. chrupki kukurydziane, było karmione papkami, bardzo późno zaczęło pić z kubka, częściej przejawia złe nawyki w połykaniu i żuciu. Gryzienie, rozdrabnianie, formowanie kęsów, przesuwanie ich językiem w stronę przełyku-wszystko to sprzyja wzmacnianiu  mięśni artykulatorów.
  • mówienie do dziecka językiem nianiek (spieszczanie),
  • ograniczone kontakty z matką do 2. r.ż,
  • problemy zdrowotne matki w ciąży,
  • niewłaściwa atmosfera rodzinna
  • nieprawidłowe wzorce wymowy w domu; wady wymowy rodziców,
  • · brak okazji do rozwijania mowy

Wada zgryzu  a wada wymowy

Wczesne wykrycie u dziecka  wad zgryzu pozwala na objęcie go wczesną interwencją logopedyczną, a co za tym idzie – umożliwienie dziecku lepszego rozwoju mowy i zapobieganie różnego rodzaju nieprawidłowościom w tej sferze.

  • Zgryz głęboki – ta wada zgryzu powoduje, że brzmienie głosek detalizowanych  jest zniekształcone, przyczyna leży w braku tarcia powietrza o brzegi siekaczy, które w zgryzie  głębokim zbyt głęboko nachodzą na siebie.
  • Zgryz otwarty -  na skutek szpary pomiędzy zębami, w którą wpada język – powstaje seplenienie międzyzębowe. Ta wada wymowy polega na wsuwaniu języka między przednie zęby podczas artykulacji głosek t, d, n, oraz s, z, c, dz.
  • Tyło zgryz – z racji ułożenia zębów  miejsce artykulacji głosek przesunięte jest do tyłu. Pomiędzy zębami powstaje szpara przednio-tylna. Powoduje ona, że spółgłoski s, z, c, dz – brzmieniem przypominają głoski ś, ź, ć, dź.
  • Przodozgryz – głoski wymawiane są przyzębowo lub międzyzębowo co deformuje ich prawidłowe brzmienie.

Przyczyny wad zgryzu u dzieci

Głównymi przyczynami was zgryzu u dziecka są:

- ssanie palca, smoczka lub innych przedmiotów

- zaciskanie zębów, zgrzytanie zębami

- nagryzanie lub zaciskanie warg

- nieprawidłowe oddychanie (oddychanie przez usta)

- utrata zębów mlecznych lub stałych

- urazy zębów uszkadzających zawiązki zębów stałych

- złe odżywianie

Skutki wad zgryzu

Najczęstsze skutki wad zgryzu to:

- próchnica

- wady wymowy

- niedotlenienie, skłonność do częstszych przeziębień ( na skutek oddychania przez usta)

- zaburzenia gryzienia, żucia, trawienia

- nieestetyczny wygląd

 

Jak zapobiegać powstawaniu wad zgryzu

Zastanawiasz się jak uniknąć wady zgryzu u swojego dziecka, poniżej klika rad:

  • Dbaj o prawidłowe napięcie mięśni w obrębie jamy ustnej – dziecko nie może bawić się, rysować, spać z otwartą buzią.
  • Jeśli obserwujesz, że Twoje dziecko nawykowo oddycha przez usta – idź z nim na konsultację  do laryngologa i logopedy.
  • Jeśli Twoje dziecko skończyło rok naucz go pić z kubeczka, nie używaj smoczka uspokajacza, nie karm dziecka z butelki. Używając smoczka utrwalasz nieprawidłowy typ połykania.
  • Naucz dziecko gryźć, żuć twarde pokarmy np. jabłko, marchewkę, skórkę od chleba, nie podawaj mu zmiksowanych przetartych papek.
  • Pilnuj, aby Twoje dziecko nie gryzło warg, przedmiotów, nie ssało palca.
  • Dbaj o zdrowe zęby swojego dziecka – regularnie je szczotkuj, lecz u dentysty.
  • Nie wyrywaj zbyt wcześnie zębów mlecznych.